Hazine’nin cebinden tek kuruş çıkmayacak denilerek döviz borçları ile inşa edilen yap-işlet-devret (YİD) projelerinin ülke ekonomisine maliyeti katlanarak artıyor. YİD modeli ile inşa edilen Osmangazi ve Yavuz Sultan Selim Köprüleri ile Avrasya Tüneli’ne dolar kuru üzerinden ödenen Hazine garantilerine ABD enflasyon farkı da veriliyor. Son 6 yıllık ABD enflasyon rakamlarına göre SÖZCÜ’nün yaptığı hesaplamalara göre, 3 projede toplam 135 milyon 65 bin dolar ABD enflasyonu farkı ödendi. Bu da 1 milyar 850 milyon TL’ye denk geliyor.
DÖVİZ BORCU KATLANIYOR
Hem araç geçiş sayılarına ulaşılamaması hem de ABD enflasyonunun artışa geçmesiyle birlikte bu projelerin vatandaşa maliyeti yıldan yıla artıyor. 2021’de ABD enflasyonunun yüzde 7 ile son 39 yılın rekorunu kırması, YİD projelerinin döviz borçlarını da katlıyor. Mesela, araç başına 35 dolar + %8 KDV’lik ücret alınan Osmangazi Köprüsü’nün yıllık araç garantisi 14 milyon 600 bin. 2016’da açılan köprüdeki ücret, enflasyon farkıyla 41.25 dolara çıktı. 6 yılda Osmangazi Köprüsü için ödenen ABD enflasyon farkı 91 milyon 250 bin dolar oldu. Ayrıca, köprü geçiş ücreti sözleşme gereği KDV dahil 610 TL olması gerekirken 184.5 TL alınıyor. Geriye kalan 425.5 TL ise Hazine tarafından işletmeci şirkete ödeniyor. Projelere değil, bunların ödeme yükümlülüğünün hesaplanmamasına itiraz ettiklerini belirten İktisatçı Prof. Dr. Uğur Emek, en başından bu yana bu projelerin bedava değil, ödenecek bir sistem olduğunu söylediklerini kaydetti.
Karayolları bütçesinin yüzde 65’i gidiyor
Prof. Dr. Uğur Emek
YİD projelerinde plansızlık ve politikasızlık olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Uğur Emek, Karayolları bütçesinin büyük kısmının garanti ödemelerine gittiğini söyledi. Dolar kuru 9 TL seviyelerindeyken hazırlanan Karayolları bütçesinde bu ödemelerin yüzde 45 pay aldığını anlatan Emek, şimdi bunun yüzde 65’i geçtiğini kaydetti.
Maliyet arttıkça bilgiler gizleniyor
Hükümetin övündüğü projelerin faturasının kabarmasıyla birlikte buradaki veriler de gizlenmeye başladı. Araç geçiş sayıları, yapılan ödemeler gibi bilgiler son birkaç yıldır açıklanmıyor. En son 2020 Sayıştay raporunda Avrasya Tüneli’ne 450 milyon liralık ödeme yapıldığı kamuoyuna yansımıştı. Muhalefet milletvekillerinin konu ile ilgili soru önergeleri de yanıtsız kalıyor.